Mała Moskwa

Pamiętam te klimaty z filmu Mała Moskwa. Rosyjscy żołnierze i ich rodziny spacerujący swobodnie po ulicach mojego miasta, jakby byli u siebie. Rosjanki bardzo łatwo było odróżnić z tłumu. Te, które dopiero przyjechały paradowały w pikowanych podomkach, bo myślały, że to płaszcz. Natomiast te, które już trochę okrzepły w nowym środowisku, który był dla nich rajem w porównaniu z domem rodzinnym, przesadnie wystrojone i umalowane. Zapach duszących perfum roztaczał się na kilka metrów.

Często my krajanie czuliśmy się jak intruzi. Przemykaliśmy ukradkiem ulicami, które były zamieszkiwane przez rosyjskie rodziny. Niektóre rewiry miasta były wręcz dla nas niedostępne, ogrodzone wysokim murem i pilnowane przez strażników. Przez wiele lat dzieciństwa mieszkałam w sąsiedztwie Rosjan. Mieliśmy zakaz chodzenia na ich podwórko i plac zabaw. Chociaż czasami zakradaliśmy się żeby pohuśtać się na huśtawce zrobionej z opony zawieszonej na drzewie. Pobawić imitacją samolotu albo pokręcić na prymitywnej karuzeli.  Nasz plac zabaw nie był wyposażony w takie dobra, składał się z trzepaka i zarośniętego boiska. Rosyjskie dzieci zawsze nas wyganiały i rzucały kamieniami. Pamiętam liczne utarczki słowne między naszymi mamami.  Każda z nich twierdziła, że jest u siebie. Nasze jednak wycofywały się szybciej, w obawie przed represjami ze strony mężów żołnierzy.

 Zachowywali się jakby byli u siebie, ale nie dbali, ani o mieszkania, ani o budynki. Wiedzieli, że są tylko na jakiś czas. Bardzo rzadko w oknach widać było firanki. Zastępowali je gazetami albo kartonem. Wszystkie dobra, jakie mogli zakupić w Polsce odkładali na czas powrotu do rodzinnego domu. W swoim kraju nie mieli szansy dostać choćby części z tego, co mogli kupić u nas w tzw. „swoich sklepach”, do których my nie mieliśmy dostępu.  W polskich sklepach brakowało niemalże wszystkiego. Dlatego na różne sposoby próbowaliśmy się dostać do strefy zakazanej i bez kolejki i problemu zakupić herbatę, kakao, szynkę na święta i inne dobra. Polskie kobiety bardzo się buntowały, kiedy z kolei Rosjanki bez problemu przychodziły do naszych sklepów. Dochodziło często do kolejkowych kłótni, między panoszącymi się wszędzie Rosjankami a Polkami skazanymi na wielogodzinne czekanie na dostawy.  Pamiętam jak na szkolnych przerwach koledzy przeskakiwali przez mur, oddzielający nas od rosyjskiej strefy i zakradali się do sklepu po herbatniki. To był niezły sposób na zaimponowanie dziewczynom.

Jako dzieci nie rozumieliśmy sytuacji politycznej kraju. Wiedzieliśmy tylko, że tuż za ścianą mieszkają „kacapy” należy ich nienawidzić i zwalczać. Czasami próbowaliśmy bawić się razem, ale nawet niewinna gra w piłkę kończyła się bójką.

Kiedy wreszcie nastąpił dzień wyjazdu rosyjskich wojsk, odetchnęliśmy z ulgą. Stopniowo udostępniano rosyjskie dzielnice. Kamienice poddawano gruntownym remontom, ponieważ były dramatycznie zaniedbane i zdewastowane.  Największą frajdą była możliwość zwiedzenia, otwartej wreszcie dla mieszkańców, najbogatszej dzielnicy, zamieszkiwanej przez rosyjskich oficjeli. Przepiękne zabytkowe wille, z których Rosjanie wywozili niemalże całe wyposażenie. Często dewastowali budynki wyrywając elementy stałe, parkiety, kominki, gzymsy, płytki.

 Zostawiali po sobie zniszczenia i mieszane uczucia. Między nami a Rosjanami było też wielu przyjaciół, zdarzały się również i miłosne związki, takie jak w filmie Mała Moskwa. Ich historia kończyła się bardzo różnie. Przypadek Lidii Nowikowej, bohaterki filmu był chyba najtragiczniejszy. Niektórzy mieszkańcy Legnicy do dzisiaj wspominają wydarzenia z tamtych lat. Historię nieszczęśliwej miłości żony rosyjskiego żołnierza i polskiego oficera, która miała tragiczny finał. Do dzisiaj trwają domysły, co do jej samobójstwa. Są tacy, którzy twierdzą, że ktoś ze służb SB jej w tym pomógł. Grób Lidii nadal znajduje się na legnickim cmentarzu i zawsze są na nim kwiaty i znicze.